تحلیل نشانه‌های بلاغی در عاشقانه‌های شمس لنگرودی

نشانه‌های بلاغی، نقشی برجسته در فرآیند شکل‌گیری محتوا دارند و متناسب با محدودۀ رمزگانی بافت متنی از آن‌ها استفاده می‌شود. شمس لنگرودی از شاعران معاصر ایران است که در شعرش متناسب با محتوا و هدف، استفاده­ای قابل بررسی از نشانه‌های بلاغی دارد. با توجّه به ارتباط بارز عاشقانه­های شمس با این نشانه­ها، مقالۀ حاضر به روش توصیفی- تحلیلی، نشانه‌های بلاغی پرکاربرد و نقش و کارکرد تعیین کنندۀ آن‌ها را در شعر شمس  بررسی می­کند. تحلیل اشعار عاشقانۀ شمس، نشان می‌دهد محتوای عاشقانه‌ها دارای سه ضلع برجستۀ معشوق، عشق و شعر در یک مثلث عاشقانه است که شاعر از انواع نشانه‌های بلاغی برای تشریح آن استفاده نموده است. پربسامدترین نشانه‌ها در این اشعار در دو بخش نشانه‌های شمایلی و نمایه‌ای قرار می‌گیرد که به ترتیب، شاملِ تناسب، هم‌حروفی، تشبیه، استعارۀ مکنیه و مصرّحه‌، تکرار در سطح جمله و نشانه‌های بلاغی سبک‌ساز در این سروده‌ها به ترتیب: تناسب، هم‌حروفی و تشبیه است که در گسترش و تقویّت نظام عاطفی مسلّط بر عاشقانه‌ها نقش دارند. همچنین تراکم و ترکیب نشانه‌ها، خوشه‌های نشانه‌ای‌ را پدید آورده است که تأییدی بر وجود رمزگان بلاغی در این سروده‌ها است. کارکرد نشانه‌ها و خوشه‌ها مخاطب را  با  شعر شمس، دنیای ذهنی و تجربه‌های زیستمانی او آشنا می­کند.